Relacja ze spaceru "Śladami religii w Czarnkowie"

Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią, kolejna odsłona spaceru „Śladami religii w Czarnkowie”  odbyła się w majowe przedpołudnie – 17 maja 2023 roku. Część pierwsza, dotycząca religii katolickiej, miała miejsce zimową porą – 13 grudnia poprzedniego roku. Tym razem grupa pasjonatów obrała za cel poznanie wierzeń oraz miejsc istotnych dla wyznawców judaizmu 
i ewangelików. Pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich kilka słów powitania do zgromadzonych  skierowała Justyna Stachowiak – przedstawiciel Filii nr 1 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Czarnkowie – organizatorów całego przedsięwzięcia. Następnie Karolina Rążewska – Golik, kustosz Muzeum Ziemi Czarnkowskiej, rozpoczęła historyczną opowieść o miejscach ważnych w kulturze obu religii. 
    Miłośnicy historii naszego miasta spod pomnika udali się pod Ratusz, gdzie  na elewacji frontowej  zobaczyli  tablicę upamiętniającą parę mieszkańców Czarnkowa – Annę i Ignacego Dymków. Małżeństwo Polaków udzielało pomocy i ratowało Żydów w okresie II wojny światowej. W 1943 roku przyjęli oni pod swój dach Gertrudę i Petera Wechselmannów (matka z synem) żydowskich uciekinierów z Berlina. W 1993 roku za swoją postawę zostali uhonorowani odznaczeniem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata (przyznawanym przez instytut  Yad Vashem za pomoc Żydom w czasie Holocaustu).
    Wielowiekowa obecność ludności wyznania mojżeszowego nie pozostawiła w Czarnkowie  licznych śladów. Spacerując ulicą Wodną dostrzec można m. in. budynek mykwy oraz  dawnej szkoły żydowskiej z roku 1878. Nadzór nad szkołą sprawował m. in. rabin Szlomo Popper – wybitny myśliciel i badacz dziejów żydowskich. Mykwa – obecnie budynek gospodarczy to niegdyś ważne miejsce dla Izraelitów.  Dzięki basenowi z wodą można było wziąć udział w rytualnym obrządku ablucji - obmycia ciała z nieczystości. Kąpiel w mykwie to także element kolejnego obrzędu – przyjęcia do synagogi (neofici), która swoją siedzibę miała właściwie tuż obok, na dawnym placu Żydowskim, a obecnie placu Karskiego. Na ulicy Wodnej znajduje się także  budynek, na którym zauważyć można datę 1893 oraz numer Psalmu 121 pod tytułem „Stróż Izraela”. Dalsza część spaceru doprowadziła nas na plac Karskiego, gdzie niegdyś znajdowała się synagoga. W miejscu świątyni żydowskiej obecnie znajduje się dworzec autobusowy. Synagoga była okazałym piętrowym budynkiem z czerwonej cegły, wewnątrz bogato zdobionym, który służył codziennym modlitwom i zebraniom. Niestety na przełomie lat 1939/1940 świątynia została rozebrana przez hitlerowców.
    Przy obecnej ulicy Podgórnej znaleźć można kolejny ślad po wyznawcach judaizmu. Na Górze Żydowskiej znajduje się pierwszy kirkut (cmentarz żydowski) zamknięty w 1819 r. Spacerując dalej, na rogu ulicy Podgórnej i Staromiejskiej znajduje się dom wspomnianych wcześniej zasłużonych czarnkowian – Anny i Ignacego Dymków. Bliżej obecnego przystanku autobusowego, a dawnego miejsca bożnicy żydowskiej, na fasadach budynków (ul. Sikorskiego i Putza) zauważyć można detale architektury żydowskiej – gwiazdę Dawida.
    Leżącą na trasie spaceru ulicę Rzemieślniczą przecina ulica Geista, która swoją nazwę zyskała dzięki żydowskim braciom zasłużonym we wspieraniu nie tylko żydowskich mieszkańców miasta, ale wszystkich potrzebujących.
    Próba nakreślenia wzajemnych stosunków grup wyznaniowych i narodowościowych na terenie naszego miasta nie należy do prostych. Czarnków w początkach XVII wieku stał się jednym z miejsc schronienia prześladowanych protestantów z Brandenburgii. Przybywając na te tereny zaczęli organizować swoje życie religijne. Po pierwszym rozbiorze Polski, gdy Czarnków wszedł w struktury państwa pruskiego, napływ ludności niemieckiej był zdecydowanie większy. Pod koniec XIX w. ewangelicy posiadali już murowany kościół w stylu neogotyckim (obecnie plac zabaw przy przedszkolu). Niedaleko świątyni ulokowana była szkoła ewangelicka.  Jej budynek powstał w 1888 roku (miejsce obecnej Szkoły Podstawowej nr 1 na ul. Wronieckiej). Od ulicy Kościuszki natomiast znajdziemy przynależne kościołowi inne obiekty – salka katechetyczna (obecnie budynek sklepu Żabka) oraz tzw. „pastorówka” (niski budynek przy sklepie odzieżowym). 
    Fragmentaryczne ukazanie ważnych miejsc obu nacji – wyznawców judaizmu i ewangelików pozostawia jeszcze wiele do odkrycia, prześledzenia źródeł i poszukiwania odpowiedzi na nurtujące pytania. Słowa wdzięczności  kierujemy pod adresem  Karoliny Rążewskiej – Golik przewodnika spotkań pod hasłem „Śladami...” z nadzieją na kontynuowanie tego typu wydarzeń. 

Izabela Jacek